“ก่อนจะเอ่ยปากว่าชอบอะไรโบราณๆ หรืออะไร “แท้ๆ” ควรแน่ใจเสียก่อนว่าเรารู้จักความโบราณของมันมากพอ และความ “แท้” นั้นมีอยู่จริงหรือไม่” อาหารก็เหมือนวัฒนธรรมอื่นๆ บนโลกใบนี้ ที่ล้วนไม่อาจอยู่เหนือกาลเวลา ทว่ามีลักษณะเด่นที่สัมพันธ์สอดคล้องไปกับวิถีชีวิตและเงื่อนไขแต่ละช่วงของผู้คน และถูกนิยามใหม่นับครั้งไม่ถ้วน ความน่าหลงใหลประการหนึ่งของวัฒนธรรมอาหาร คือการที่ไม่มีผู้ใดถือสิทธิ์กำหนดหน้าตา รูปร่าง หรือความ “จริงแท้” ของอาหารชนิดใดชนิดหนึ่งได้โดยเด็ดขาด “ต้นสาย ปลายจวัก” โดย กฤช เหลือลมัย จะพาผู้อ่านเข้าไปขุดค้นเรื่องราวการเดินทางไม่รู้จบของวัฒนธรรมอาหารผ่านสำรับอาหารที่เราคุ้นหน้าคุ้นตากันดี ไปจนกระทั่งสำรับชื่อประหลาดที่หลายคนไม่เคยแม้แต่จะรู้จักมาก่อน ล้วงลึกเข้าไปถึงอิทธิพลระหว่างวัฒนธรรม ความซับซ้อน ยอกย้อนของเบื้องหลังชื่ออาหารสุดประหลาด สารพันสูตรอาหารและรูปแบบการปรุงที่ผสมผสานเปลี่ยนแปลงผ่านการปะทะสังสรรค์ของผู้คน หนังสือเล่มนี้ จึงเปรียบเสมือนบทสนทนาข้ามวัฒนธรรมที่ดำเนินไปโดยมีอาหารอร่อยเป็นศูนย์กลาง พลางย้ำเตือนว่าวัฒนธรรมทุกอย่างล้วนแตกกอต่อยอดจากกันและกันจนไม่อาจยึดความเป็น “ต้นสาย” ไว้ที่คนใดคนหนึ่งหรือชาติใดชาติหนึ่งได้อย่างแน่นอน

อะไรๆ ที่มันไปข้องเกี่ยวกับประวัติศาสตร์อยุธยาก็ขรึมขลังและถูกยกขึ้นหิ้งไปเสียหมด เพราะมีแต่เรื่องจักรๆ วงศ์ๆ มีแต่วีรกรรมและวีรเวรของบางราชวงศ์ และสงครามกับเพื่อนบ้าน จนไม่เหลือพื้นที่ให้กับเรื่องกระหยุมกระหยิม ธรรมดาๆ ของชาวบ้านชาวเมืองในประวัติศาสตร์ แต่คำถามประเภทว่า มนุษย์อยุธยา หรือ ชาวอยุธยา หน้าตาเป็นอย่างไร? มีชีวิตความเป็นอยู่แบบไหน? ชอบหรือไม่ชอบกินอะไร? แล้ววันๆ เขาทำอะไรกันบ้าง? คำถามชวนคิดเหล่านี้ ไม่เคยได้ถูกตอบตรงจุดเสียที มีบ้างที่ถูกตอบเป็นวิชาการจนอ่านแล้วปวดหัว หรือไม่ก็เล่าไว้สั้นๆ ไม่เต็มอิ่ม มนุษย์อยุธยา ประวัติศาสตร์สังคม จากข้าวปลา หยูกยา ตำรา Sex จะบอกเล่าเรื่องราว "มนุษย์อยุธยา" ผ่านแง่มุมทางสังคม-วัฒนธรรม พาไปดูวิถีชีวิตของคนอยุธยาตั้งแต่รูปร่างหน้าตา กษัตริย์ ชนชั้นสูง ไพร่ ทาส ว่าเหมือนและแตกต่างกันอย่างไร มีการแยกแยะลำดับชั้นสถานะทางสังคมยังไงบ้าง แต่นอกจากรูปร่างหน้าตาแล้ว ความป่วยไข้ก็เป็นสิ่งที่คนสงสัยกันไม่น้อยว่า โรคระบาดที่เกิดขึ้นในสมัยอยุธยาเป็นโรคอะไรกันแน่ระหว่าง อหิวาตกโรคหรือกาฬโรค แล้วคนอยุธยามีวิธีป้องกันรักษาโรค หรือไปหาหมอกันยังไง จะเป็นแพทย์แผนไทย แผนตะวันตก หรือแบบไหนกันแน่ เรื่องอาหารการกินก็เป็นสิ่งที่ชวนฉงนไม่น้อย เพราะหลายคนคงเข้าใจว่าคนอยุธยาจะกินอาหารประเภทส้มตำ แกงส้ม ต้มยำกุ้ง คอหมูย่าง แต่จริงๆ แล้วไม่ใช่เลย อาหารหลักของคนอยุธยาคือข้าวกับปลา ซึ่งคงไม่ได้ใช่รสชาติที่คนปัจจุบันรู้สึกอร่อยแน่ๆ แต่แล้วจะเป็นรสชาติอย่างไร เคยสงสัยกันหรือไม่ ผู้หญิงสมัยอยุธยา จะเป็นผู้หญิงในสเป็คชายไทยปัจจุบันหรือไม่? เหมือนกับออเจ้าในละคร? หรือ จริงๆ แล้วผู้หญิงอยุธยาจะเป็นพวกกล้ามใหญ่ กำยำ ทำงานหนัก ส่วนผู้ชายอยุธยา จะกำยำหรืออ้วนลงพุง มนุษย์อยุธยา ประวัติศาสตร์สังคม จากข้าวปลา หยูกยา ตำรา Sex ผลงานชิ้นล่าสุดของกำพล จำปาพันธ์ จะบอกเล่าเรื่องราวธรรมดาๆ ในชีวิตประจำวันของมนุษย์อยุธยาผ่าน รูปร่างทรงผม, อาหารการกิน, หยูกยาและโรคภัย รวมถึงเรื่องเพศ เพื่อปลดเปลืองประวัติศาสตร์อยุธยาออกจากความ "ขลัง" ให้กลายเป็นเรื่องง่ายๆ ที่ใครๆ ก็อ่านเข้าใจได้ และฉายภาพ มนุษย์อยุธยาให้กลับมามีชีวิตชีวา มีน้ำมีนวลมากกว่าเดิม

อาณาจักรอยุธยา สามารถดำรงอยู่ยาวนานได้ถึง 5 ศตวรรษ หรือ 500 ปี ซึ่งแม้จะล่มสลายไปแล้วในคราวเสียกรุงครั้งที่ 2 แต่อยุธยายังคงส่งต่อวัฒนธรรม ศิลปกรรม การเมืองการปกครองไปสู่กรุงธนบุรี และกรุงรัตนโกสินทร์ (กรุงเทพฯ) ได้อีกด้วย "ประวัติศาสตร์อยุธยา ห้าศตวรรษสู่โลกใหม่" เล่มนี้ คือการเขียนประวัติศาสตร์ตามลูกศรของเวลา ที่จะมุ่งสู่อดีตไปหาปัจจุบันเสมอ ซึ่งทำให้เราได้เห็นภาพของอยุธยา ตั้งแต่ก่อนที่จะกลายเป็นรัฐ เห็นพัฒนาของสังคมมนุษย์ เริ่มจากอดีตเมื่อภูมิประเทศว่างเปล่า แล้วตามลูกศรของเวลาดูว่ามนุษยชนใช้ทรัพยากรเพื่อทำมาหากิน สร้างสังคม จัดตั้งสถาบันได้อย่างไร ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งในประวัติศาสตร์สังคม-สามัญชน จนกระทั่งเป็นรัฐ-อาณาจักร การสงคราม การค้าซึ่งเป็นหัวใจหลักในการดำรงความยิ่งใหญ่ของอยุธยา ความสัมพันธ์กับจีน เพื่อนบ้าน และชาติตะวันตก การล่มสลาย และการกำเนิดกรุงเทพฯ รวมระยะเวลาทั้งสิ้น 500 ปี ดังที่กล่าวมาทั้งหมดนี้ ทำให้ผู้อ่านจะได้เห็นภาพทั้งในเชิงกว้าง และเชิงลึกของอาณาจักรอยุธยาได้สมบูรณ์แบบและครบถ้วนที่สุด

อาณาจักรอยุธยา สามารถดำรงอยู่ยาวนานได้ถึง 5 ศตวรรษ หรือ 500 ปี ซึ่งแม้จะล่มสลายไปแล้วในคราวเสียกรุงครั้งที่ 2 แต่อยุธยายังคงส่งต่อวัฒนธรรม ศิลปกรรม การเมืองการปกครองไปสู่กรุงธนบุรี และกรุงรัตนโกสินทร์ (กรุงเทพฯ) ได้อีกด้วย "ประวัติศาสตร์อยุธยา ห้าศตวรรษสู่โลกใหม่" เล่มนี้ คือการเขียนประวัติศาสตร์ตามลูกศรของเวลา ที่จะมุ่งสู่อดีตไปหาปัจจุบันเสมอ ซึ่งทำให้เราได้เห็นภาพของอยุธยา ตั้งแต่ก่อนที่จะกลายเป็นรัฐ เห็นพัฒนาของสังคมมนุษย์ เริ่มจากอดีตเมื่อภูมิประเทศว่างเปล่า แล้วตามลูกศรของเวลาดูว่ามนุษยชนใช้ทรัพยากรเพื่อทำมาหากิน สร้างสังคม จัดตั้งสถาบันได้อย่างไร ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งในประวัติศาสตร์สังคม-สามัญชน จนกระทั่งเป็นรัฐ-อาณาจักร การสงคราม การค้าซึ่งเป็นหัวใจหลักในการดำรงความยิ่งใหญ่ของอยุธยา ความสัมพันธ์กับจีน เพื่อนบ้าน และชาติตะวันตก การล่มสลาย และการกำเนิดกรุงเทพฯ รวมระยะเวลาทั้งสิ้น 500 ปี ดังที่กล่าวมาทั้งหมดนี้ ทำให้ผู้อ่านจะได้เห็นภาพทั้งในเชิงกว้าง และเชิงลึกของอาณาจักรอยุธยาได้สมบูรณ์แบบและครบถ้วนที่สุด

โรคระบาดภัยร้ายแรงที่คร่าชีวิตอย่างรวดเร็วและกระทันหัน ในอดีตที่ผ่านมามนุษย์ต้องเผชิญหน้ากับโรคระบาดอยู่เสมอมา ในประวัติศาสตร์ไทย โรคระบาดคือภัยจากปีศาจร้ายที่เกรี้ยวกราด คำอธิบายทางการแพทย์แผนไทยเชื่อกันว่าโรคห่า (โรคที่คนตายเป็นจำนวนมาก) เกิดจากปีศาจทำของเข้า จนกระทั่ง การเปิดรับการแพทย์แผนตะวันตก จากโรคห่าของปีศาจ ได้กลายเป็นโรคที่มาจากการหมักหมมของสิ่งปฏิกูล จนทำให้เกิดอายพิศม์(ไอพิษ) ลอยมาในอากาศ ใครถูกอายพิศม์เข้าก็ติดโรคได้ ตราบจนกระทั่งการค้นพบ "เชื้อโรค" ความเชื่อที่ว่าโรคร้ายมาจากอายพิศม์จึงค่อยๆ เปลี่ยนเป็น "เชื้อโรค" ตัวจิ๋วที่มองไม่เห็นด้วยตาเปล่า การเปลี่ยนแปลงความรู้ด้านการแพทย์ของรัฐไทยสอดคล้องกับปรับตัวบทบาทของรัฐ จากรัฐจารีตที่ไม่เคยสนใจใยดีพลเมือง มาเป็นรัฐเวชกรรมที่ต้องเข้าควบคุมกำกับเรือนร่างของพลเมืองให้มีสุขภาพดีอยู่เสมอ ผ่านการสาธารณสุข การแพทย์ และการรณรงค์เรื่องสุขภาพ จากปีศาจสู่เชื้อโรค : ประวัติศาสตร์การแพทย์กับโรคระบาดในสังคมไทย ของชาติชาย มุกสง จะฉายภาพประวัติศาสตร์ความคิดความรู้ทางการแพทย์ในสังคมไทยที่ปรับเปลี่ยนไปตามยุคสมัยเพื่อรับมือกับภัยร้ายของโรคระบาด อันจะเป็นบทเรียนที่ดีในยุคสมัยอันมืดบอดที่เราทุกคนต้องเผชิญ

ก่อนจะไปปลดแอก เราต้องรู้จักแอกที่เราจะปลดเสียก่อน ! ชาติ ก็เหมือนกับเรื่องหลอกลวงทั่วไปที่ชนชั้นนำขี้โกหกสร้างขึ้น เช่นว่า ชาติสำคัญอย่างโน่น ชาติสำคัญอย่างนี้ แต่ไม่บอกเราสักนิดหรือแสดงสักหน่อยว่า ชาติที่ว่ามันหน้าตาอย่างไร ในเมื่อชนชั้นนำขี้ปดนัก หน้าที่จึงตกเป็นของ ฐนพงศ์ ลือขจรชัย ในการสาธยายชาติฉบับไม่โกหก ให้มิตรสหายทั้งหลายได้พึงรับรู้ร่วมกัน เมื่อย้อนดูประวัติศาสตร์ความเป็นมาของ ชาติไทย แล้ว กลับพบว่า ชาติ ไม่ได้มีความหมายว่าประชาชน อย่างที่เราท่องจำกันมา แต่ที่จริง ข้างในความหมายของชาติกลับมีสิ่งแปลกปลอมฝังตัวอย่างแนบแน่น และทำให้ชาติไม่ได้เป็นของประชาชน หนังสือเล่มนี้ จะย้อนรอยประวัติศาสตร์นับตั้งแต่คำว่า ชาติ ถูกใช้แปลคำว่า Nation และดูการเปลี่ยนแปลงความหมายในสงครามยื้อยุด "ชาติ" ระหว่างประชาชนกับชนชั้นนำ ซึ่งอาจทำให้เราได้มองเห็นภาพสังคม-การเมืองไทยที่ผ่านมาจวบจนปัจจุบันได้แจ่มแจ้งยิ่งขึ้น

หลังการปฏิวัติ 2475 คณะราษฎรดำเนินนโยบายพัฒนาชาติให้เป็นสมัยใหม่ โดยทิ้งแผน "ตะวันตกโมเดล" ของรัฐบาลระบอบเก่าไว้เบื้องหลัง และตามรอย "ญี่ปุ่นโมเดล" มหาอำนาจใหม่ในเอเชีย การก้าวขึ้นมาเป็นผู้นำใหม่ในเอเชียของญี่ปุ่นในช่วงก่อนสงครามโลกครั้งที่ 2 ส่งผลให้สังคมไทยมีความตื่นตัวและตื่นเต้นต่อการพัฒนาอันก้าวกระโดดของญี่ปุ่นอย่างมาก ดังเห็นได้จากความสนใจของ ปัญญาชน ข้าราชการ และนักหนังสือพิมพ์มากมายที่ต่างยกให้ญี่ปุ่นเป็นโมเดลในการสร้างชาติ และรัฐบาลคณะราษฎรก็ได้ส่งคนไปดูงานที่ประเทศญี่ปุ่นเป็นจำนวนมาก ในขณะเดียวกัน ญี่ปุ่นเวลานั้นก็กำลังมองหาพันธมิตรชาติเอเชีย เพื่อต่อต้านอิทธิพลตะวันตก เมื่อความต้องการของทั้ง 2 ชาติลงรอยกัน จึงกลายเป็นการสถาปนาความสัมพันธ์อันแน่นแฟ้นระหว่างไทยและญี่ปุ่น อันนำไปสู่การสร้างชาติสมัยใหม่ภายใต้รัฐบาลคณะราษฎร

"มหาธาตุ" สถาปัตยกรรมศักดิ์สิทธิ์แห่งพุทธศาสนา อันมีร่องรอยสืบเนื่องจากพุทธศิลป์ลังกา จนส่งอิทธิพลด้านคติความเชื่อ แนวคิด และรูปแบบการสร้างมหาธาตุสู่ดินแดนไทย ผลงานการศึกษา มหาธาตุในดินแดนไทย เล่มนี้ เป็นการเปิดประเด็นวิชาการใหม่ด้านประวัติศาสตร์ศิลปะและโบราณคดีหลายประเด็น อาทิเช่น เหตุใดจึงสถาปนามหาธาตุไว้ใจกลางเมือง ความเป็นมหาธาตุในเมืองเกี่ยวข้องอย่างไรกับการสร้างตรีมุขและการประดับเจดีย์ยอดบนตรีมุข นอกจากนี้ ยังกล่าวถึงพัฒนาการของมหาธาตุตั้งแต่ช่วงก่อนพุทธศตวรรษที่ 19 จนถึงยุคสมัยรัตนโกสินทร์ ถือได้ว่าเป็นการรวบรวมและศึกษามหาธาตุในดินแดนไทยไว้ได้อย่างครบถ้วน

การมาถึงของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19) แพร่ระบาดไปเกือบทั่วโลก เกิดวิกฤติครั้งยิ่งใหญ่ที่สุดอีกครั้งหนึ่งในประวัติศาสตร์ของมนุษยชาติ สร้างผลกระทบแทบทุกด้าน โดยเฉพาะในระดับความเป็นความตาย ตั้งแต่การเฝ้าระวังไม่ให้ตนเองติดเชื้อ ถ้าอยู่ในกลุ่มเสี่ยงก็ต้องกักกันตัวเองดูอาการ ถ้าติดเชื้อต้องเข้ารับการรักษายาวนาน ไปจนกระทั่งสูญเสียชีวิตจากโรคนี้ไปแล้วมากมาย หนังสือ "COVID-19 โรคระบาดแห่งศตวรรษ" เล่มนี้ เป็นผลงานของ "ดร.นำชัย ชีววิวรรธน์" ซึ่งได้รวบรวมเรียบเรียงข้อมูลตั้งแต่ประวัติศาสตร์โรคระบาดในอดีตที่ผ่านมา สรุปสถานการณ์ไทม์ไลน์การเกิดขึ้นของโรคโควิด จากจุดเริ่มต้นที่เมืองอูฮั่น ประเทศจีน ขยายลุกลามไปทั่วโลก ชี้ให้เห็นถึงผลกระทบด้านต่าง ๆ ที่เกิดขึ้น ทั้งทางเศรษฐกิจการเงินสังคมวิถีชีวิต และการคาดการณ์สิ่งที่จะเกิดขึ้นในอนาคต ซึ่งวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีทางการแพทย์จะช่วยให้เรารอดพ้นได้อย่างไร พร้อมทั้งนำเสนอวิธีการรับมือในระดับสาธารณสุขของรัฐ และการดูแลป้องกันตัวเองระดับบุคคล ปิดท้ายด้วยแหล่งข้อมูลสำคัญทั่วโลกให้ผู้อ่านได้ศึกษาค้นคว้าเพิ่มเติม จึงนับว่าเป็นคู่มือโรคระบาดและสรุปเรื่องราวโรคโควิด-19 ไว้อย่างรอบด้าน

งานเขียนด้านคติชนวิทยาในเรื่องวัฒนธรรมจีนแต้จิ๋วในเมืองไทย โดยอธิบายผ่านของกิน ของใช้ในชีวิตที่บอกความเป็นคนแต้จิ๋ว อ่านแล้วได้คำตอบในเรื่องที่เราเคยสงสัยหรือเติมความรู้ในเรื่องที่ไม่เคย รู้มาก่อน

ทุกชาติมีเทศกาลที่เป็นส่วนหนึ่งของวัฒนธรรมประเพณีที่สัมพันธ์ใกล้ชิดผู้คนและธรรมชาติ จีนก็เป็นอีกประเทศหนึ่งที่มีเทศกาลเป็นจำนวนมาก ในแต่ละถิ่นของจีนก็มีทั้งความเหมือนและความแตกต่าง ทุกเทศกาล มีสาระสำคัญหลายประการ คือ ความเคารพในธรรมชาติ การทำมาหากินได้ผลดี อยู่ร่วมกันอย่างมีความสุข การสร้างสำนึกผูกพันต่อบรรพชน และที่สำคัญคือมุ่งจรรโลงคุณธรรม ซึ่งเป็นสิ่งที่น่าสนใจและน่าศึกษา "อ.ถาวร สิกขโกศล" ผู้เชี่ยวชาญวัฒนธรรมไทย-จีน จึงตรวจสอบ ค้นคว้า ที่มาของเทศกาล วิวัฒนาการการเปลี่ยนแปลง ประเพณีปฏิบัติ คุณค่าต่อสังคม การปรับใช้ในปัจจุบัน รวมถึงเทศกาลจีนที่เกี่ยวข้องกับชีวิตของจีนสยามในประเทศไทย ว่ามีความเหมือนและต่างอย่างไรกับจีนแผ่นดินใหญ่ ซึ่งทั้งหมดรวมเอาไว้ในหนังสือเล่มนี้

ข้าม เคลื่อน เลื่อน ย้าย : พลวัตผู้ค้าบริการทางเพศข้ามชาติ ในอาเซียน โดย ผศ. ดร. ธานี ชัยวัฒน์ คืออีกหนึ่งงานวิชาการชิ้นสำคัญที่จะพาเราเข้าไปสำรวจโลกเลื่อนไหลไม่หยุดนื่งของการค้าบริการทางเพศข้ามชาติในมิติวิชาการ ผ่านการรวบรวมข้อมูลสถิติ ข้อมูลจากการลงพื้นที่สำรวจและวิเคราะห์ในทางเศรษฐศาสตร์ มองภาพกว้างในระดับระหว่างประเทศเพื่อเสนอแนวทางและข้อเสนอเชิงนโยบายเพื่อจัดการตลาดค้าบริการทางเพศที่ไม่อาจละเลยนี้ไปพร้อมๆ กัน ไม่เพียงแต่เพื่อทำความรู้จักอีกหนึ่งหน่วยเศรษฐกิจที่มีความหมาย ไม่เพียงแต่เพื่อวางกลยุทธ์ควบคุมตลาดการค้าขนาดใหญ่ที่มีมูลค่ามหาศาล แต่คือการเปิดเผยพื้นที่ของผู้คนที่ข้าม เคลื่อน เลื่อน ย้าย และดำเนินไปอย่างมีสีสันไม่หยุดนิ่ง